Παγκόσμια Ημέρα Νερού: Προστατεύουμε το Δημόσιο Αγαθό
Σάββατο 22 Μαρτίου 2025
Στην καρδιά της ύπαρξής μας και στο θεμέλιο κάθε μορφής ζωής, το νερό αναδεικνύεται ως ένα αγαθό υπέρτατης σημασίας, μια αδιαμφισβήτητη ανάγκη που υπερβαίνει τις ατομικές επιθυμίες και κατατάσσεται στην σφαίρα των δημόσιων αγαθών. Η Παγκόσμια Ημέρα του Νερού (22η Μαρτίου) αποτελεί μια ετήσια υπενθύμιση της κεντρικής του θέσης για την υγεία, την οικονομία, τα οικοσυστήματα και την κοινωνική συνοχή. Ως δημόσιο αγαθό, το νερό χαρακτηρίζεται από τη μη ανταγωνιστικότητα στην κατανάλωση και την αρχή του μη αποκλεισμού, καθιστώντας την πρόσβαση σε αυτό θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και ευθύνη της πολιτείας να το διασφαλίσει για όλους τους πολίτες. Η απουσία πρόσβασης σε καθαρό νερό και επαρκείς συνθήκες υγιεινής συνιστά τροχοπέδη στην ανάπτυξη, υπονομεύει τη δημόσια υγεία και επιτείνει τις κοινωνικές ανισότητες. Επιπλέον, η σημασία του νερού επεκτείνεται στην οικονομική σφαίρα, αποτελώντας ζωτικό συστατικό για τη γεωργία, τη βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας, ενώ παράλληλα στηρίζει την ακεραιότητα των υδάτινων οικοσυστημάτων που παρέχουν ανεκτίμητες οικολογικές υπηρεσίες.
Η διαχείριση του νερού, ωστόσο, δεν μπορεί να νοηθεί αποκομμένη από την ευρύτερη έννοια της αειφορίας. Η αειφορία, ως μια ολιστική προσέγγιση, επιδιώκει την ικανοποίηση των σημερινών αναγκών χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους. Στο πλαίσιο του νερού, η αειφορία απαιτεί την ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων, την προστασία τους από τη ρύπανση και την εξασφάλιση της διαθεσιμότητάς τους για τις επόμενες γενιές. Αυτό συνεπάγεται την υιοθέτηση ολοκληρωμένων στρατηγικών διαχείρισης υδάτων που λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις.
Η αδιαμφισβήτητη σημασία του νερού υπογραμμίζεται από την παρουσία του στην ίδια τη δομή της ζωής. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κατά περίπου 60% από νερό, ενώ το ποσοστό αυτό είναι ακόμη υψηλότερο σε πολλά άλλα έμβια όντα. Σε πλανητικό επίπεδο, το νερό καλύπτει περίπου το 71% της επιφάνειας της Γης, καθιστώντας τον πλανήτη μας μοναδικό στο ηλιακό σύστημα. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το 2.5% αυτού του νερού είναι γλυκό νερό, και από αυτό το ποσοστό, μόνο περίπου το 1% είναι άμεσα προσβάσιμο σε λίμνες, ποτάμια και υπόγειους υδροφορείς, καθιστώντας τους πόρους πόσιμου νερού εξαιρετικά πολύτιμους και ευάλωτους.
Η περιοχή της Μεσογείου βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, με αυξημένη συχνότητα και ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένων των ξηρασιών και των καυσώνων, που επιδεινώνουν τους κινδύνους λειψυδρίας και ερημοποίησης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, πάνω από το 50% του πληθυσμού της Μεσογείου αντιμετωπίζει σήμερα συνθήκες υδατικού στρες, ενώ προβλέπεται ότι αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες. Επιπλέον, περίπου το 25% της έκτασης της Μεσογείου θεωρείται ότι βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης, με τις νότιες και ανατολικές περιοχές να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Στην Ελλάδα, μια χώρα με περιορισμένους υδάτινους πόρους και αυξημένες πιέσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής, της γεωργικής δραστηριότητας και του τουρισμού, η αειφόρος διαχείριση του νερού αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Η χώρα μας αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η λειψυδρία σε πολλές περιοχές, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και στα νησιά, όπου ορισμένες περιοχές έχουν χαρακτηριστεί ως περιοχές υψηλού υδατικού στρες. Η υφαλμύρωση των παράκτιων υδροφορέων, λόγω της υπεράντλησης και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, αποτελεί ένα αυξανόμενο πρόβλημα. Επιπλέον, περίπου το 15% της ελληνικής επικράτειας εκτιμάται ότι αντιμετωπίζει σημαντικό κίνδυνο ερημοποίησης, κυρίως στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου, όπου η ξηρασία και η υποβάθμιση του εδάφους είναι πιο έντονες. Η ρύπανση από γεωργικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, καθώς και οι επιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων όπως οι ξηρασίες και οι πλημμύρες, επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, απαιτείται η εφαρμογή μιας συνεκτικής εθνικής στρατηγικής για το νερό, η οποία θα περιλαμβάνει μέτρα για την εξοικονόμηση νερού σε όλους τους τομείς, την αναβάθμιση των υπαρχουσών υποδομών, την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων, την προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων και την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με την αξία και την ορθολογική χρήση του νερού.
Για την εξοικονόμηση νερού στην καθημερινότητά μας, μπορούμε να ακολουθήσουμε απλές αλλά αποτελεσματικές πρακτικές:
- Ελέγχουμε τακτικά τις βρύσες και τις σωληνώσεις για διαρροές και τις επισκευάζουμε άμεσα.
- Κατά τη διάρκεια του βουρτσίσματος των δοντιών ή του ξυρίσματος, κλείνουμε τη βρύση όταν δεν χρησιμοποιούμε το νερό.
- Προτιμούμε το σύντομο ντους αντί για τη γεμάτη μπανιέρα, μειώνοντας σημαντικά την κατανάλωση νερού.
- Χρησιμοποιούμε το πλυντήριο ρούχων και πιάτων μόνο όταν είναι γεμάτα, για να αξιοποιούμε κάθε κύκλο πλύσης.
- Συλλέγουμε το νερό της βροχής για το πότισμα των φυτών ή άλλες χρήσεις στο σπίτι και τον κήπο.
Η μετάβαση σε πιο βιώσιμες γεωργικές πρακτικές, η αποτελεσματική διαχείριση των αστικών υδάτων και η ενσωμάτωση της διάστασης της κλιματικής αλλαγής στον σχεδιασμό των υδατικών πόρων είναι κρίσιμες για τη διασφάλιση της υδατικής ασφάλειας της χώρας μας και την προστασία αυτού του πολύτιμου δημόσιου αγαθού για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Η Παγκόσμια Ημέρα του Νερού ας αποτελέσει μια ευκαιρία για αναστοχασμό και ενίσχυση της συλλογικής μας δράσης προς αυτή την κατεύθυνση.